(Γιώργος Ανδρέα Παπανδρέου, από το βήμα του συνεδρίου του Economist στις 29 Απριλίου 2010).1
Τάδε έφη λοιπόν ο Giorgos (στη μητρική του γλώσσα) λίγες μέρες πριν υπογραφεί το μνημόνιο με το ΔΝΤ. Και αν αυτός μοιάζει περισσότερο με παπαγαλάκι που ψελλίζει το μάθημά του, κάποιος άλλος κυρίαρχος (σε καλύτερη θέση από τον ίδιο) μας το είχε κάνει περισσότερο λιανά, λίγους μήνες πριν. Τον Ιούλιο του 2009 στη συνάντηση του G8 στην Ιταλία, ο πρόεδρος της Ρωσίας, Μεντβέντεφ, παρουσίασε στους δημοσιογράφους ένα υπόδειγμα νομίσματος ως υπερεθνικού παγκόσμιου νομίσματος που σκοπός του θα ήταν να υποκαταστήσει το δολάριο ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. «Εδώ είναι», είπε ο Μεντβέντεφ, «μπορείτε να το δείτε και να το αγγίξετε».2
Σήμερα καθημερινά ακούμε για την «κρίση του ευρώ» και τη συνεχή του πτώση έναντι του δολλαρίου που τείνει σταδιακά να καταστήσει (και μάλλον θα καταστήσει) την Ευρωζώνη παρελθόν. Η εύκολη ανάγνωση αυτής της εξέλιξης παραπέμπει συνήθως σε πόλεμο από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού (αχ αυτός ο αντι-αμερικανισμός των φιλο-ευρωπαϊστών!). Αυτό που δεν ακούμε είναι πως ταυτόχρονα πληθαίνουν οι αναφορές που θεωρούν και το δολάριο «τελειωμένη υπόθεση» καθώς, παγκοσμίως, οι κυβερνήσεις (πρωτοστατούσης της Κίνας, μέχρι πρότινος πρώτου πιστωτή των ΗΠΑ αλλά όχι πλέον) ξεφορτώνονται δολάρια. Και επί πλέον αυξάνουν τα αποθέματά τους σε SDRs (Special Drawing Rights) που ουσιαστικά είναι αποθεματικό νόμισμα (όχι σε υλική μορφή) του ΔΝΤ.3
Η απόπειρα κεντρικοποιημένης διαχείρισης της παγκόσμιας οικονομίας, βρίσκεται λοιπόν καθʼ οδόν για να βρει την έκφρασή της μέσα από ένα παγκόσμιο νόμισμα που θα ελέγχεται από ένα σύνολο υπαρκτών διεθνών μηχανισμών (G20, ΔΝΤ και αρκετοί άλλοι). Και για να μην μπερδευόμαστε, σε απλή γλώσσα και ελεύθερη μετάφραση, κεντρική διαχείριση της παγκόσμιας οικονομίας, σημαίνει κεντρικό σχεδιασμό για το ποιός στον πλανήτη θα πεινάει και ποιός όχι. Αν και βέβαια το θέμα είναι αρκετά πιο περίπλοκο και αποτελεί ένα μέρος μόνο (σημαντικό όμως) αλληλο-υποστηριζόμενων πολιτικών κοινωνικού ελέγχου σε παγκόσμια κλίμακα. Ιστορικά, πάντως, ο νομισματικός έλεγχος αποδείχθηκε ισχυρό μέσον τόσο της κοινωνικής δραστηριότητας, όσο και όπλο στον ενδοεξουσιαστικό ανταγωνισμό.
Συμβατικά (αλλά ορθά) θα λέγαμε πως είναι άλλη μια πράξη στην κατεύθυνση ενοποίησης της κυριαρχίας. Και η ιστορία μας διδάσκει πως τα στάδια μέσα από τα οποία προωθούνταν αυτή η ενοποίηση δεν ήταν ποτέ ανώδυνα για τις κοινωνίες. Ούτε καν για κάποιες μερίδες εξουσιαστών που δεν έβλεπαν την εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους μέσα από την οπτική μιας κυριαρχικής ενοποίησης ή είχαν διαφορετική άποψη γι αυτήν και τις στοχεύσεις της. Χρειάστηκαν δύο Παγκόσμιοι Εξουσιαστικοί Πόλεμοι μόνο τον 20ο αιώνα που στοίχισαν ανείπωτη καταστροφή στην ανθρωπότητα για να επιτευχθούν τα πρώτα ουσιαστικά βήματα σε μια προοπτική παγκόσμιας κυριαρχικής ενοποίησης. Η Κοινωνία των Εθνών, ο ΟΗΕ, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΟΚ τότε), το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα, το ΝΑΤΟ και πολλοί άλλοι πολιτικοί, οικονομικοί, στρατιωτικοί υπερεθνικοί μηχανισμοί δεν θα είχαν επιτευχθεί χωρίς τη μεσολάβηση των πολέμων αυτών. Οι κυρίαρχοι, άξιοι συνεχιστές των παλαιότερων αυτοκρατόρων έδρεψαν τους καρπούς των κόπων τους μέσα από μια θάλασσα αίματος και δυστυχίας.
Και φυσικά η έλευση αυτών των μηχανισμών χαιρετιζόταν πάντα ως απόπειρα να μην ξαναζήσει η ανθρωπότητα τη φρίκη των πολέμων αυτών, ως εμπέδωση της «διεθνούς συνεργασίας και συνεννόησης» και άλλα παρόμοια κουραφέξαλα. Αυτό εκλαμβανόταν ως χαραμάδα ελπίδας στις εξουθενωμένες κοινωνίες. Αλλά στην πραγματικότητα ήταν εκβιασμός: Δείτε τί μπορούμε να κάνουμε όταν τα σχέδιά μας δεν προχωρούν αλλιώς.
Το έργο δεν άλλαξε (στην ουσία του) από τότε. Τελικά τί αφορά αυτή η κυριαρχική ενοποίηση που προχωρά άλλοτε με «συμφωνίες κυρίων» και άλλοτε εκβιαστικά (με άπειρους τρόπους); Και τελικά τί είναι αυτό που βλέπουμε σήμερα; Είναι μια «καπιταλιστική κρίση»; Είναι η «κατάρρευση του καπιταλισμού»; Είναι το «τέλος του κράτους»; Πρόκειται περί «ιστορικής νομοτέλειας»; Τα ερωτήματα αυτά (αριστερίζουσας προέλευσης κυρίως) πυροδοτούνται από ένα αναμφισβήτητο γεγονός: Οι κυρίαρχοι (ή τουλάχιστον η ισχυρότερη μερίδα τους αλλά αυτό ελάχιστη κοινωνική σημασία έχει) κατεδαφίζουν από μόνοι τους το δημιούργημα που έθρεψαν τις τελευταίες δεκαετίες. Η φράση «κατεδαφίζουν από μόνοι τους» υπονοεί ως άκυρη τη μυθολογία των «ενδογενών καπιταλιστικών αντιφάσεων και κρίσεων». Και αναδεικνύει ως ουσιαστική «ιστορική νομοτέλεια» τον πόλεμο ενάντια στα κοινωνικά σύνολα.
Πράγματι, σήμερα η ανθρωπότητα ακούει ζαλισμένη για το ένα κράτος μετά το άλλο να βρίσκεται σε κατάσταση δεδηλωμένης ή «άτυπης» χρεωκοπίας, μια τάση που διευρύνεται συνεχώς, χθες η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Λεττονία, η Ουκρανία, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Ισπανία, αύριο ποιος ξέρει; Η Γαλλία; Η Αγγλία; Οι ΗΠΑ; Η Ιαπωνία; Τα σενάρια οργιάζουν, οι διαδικασίες επιταχύνονται με επιστημονική μεθοδολογία και γίνεται όλο και πιο φανερό πως αυτή η κατεδάφιση είναι επιθυμητή ακόμη κι αν αγγίζει ευρύτερες εξουσιαστικές (πολιτικές και καπιταλιστικές) κλίκες. Η ψυχολογική προπαγάνδα μόνο διαφέρει ανάλογα με τον τόπο (στους Ιάπωνες ίσως δεν θα πουν πως είναι τεμπέληδες και λαμόγια, όπως είπαν στους έλληνες).
Βλέπουμε το θέατρο των «καλών πολιτικών» που προσπαθούν να μας σώσουν από τους «κακούς κερδοσκόπους» ωσάν να μη γνωρίζονται και βρίσκονται σε αγαστή συνεργασία μαζί τους, σαν να ήρθαν από άλλο πλανήτη και δεν παροικούν στους ίδιους διαδρόμους, στα ίδια συμβούλια. Σαν η Μέρκελ να βρίσκεται σε σύγκρουση με τη Deutche Bank ή ο Ομπάμα με τη FED, ή ο Giorgos με τη Goldman Sachs. Σαν να μην έθρεψαν από κοινού τη «φούσκα ευμάρειας» της τελευταίας δεκαετίας τουλάχιστον. Σαν να μην οργάνωσαν από κοινού σε παγκόσμια κλίμακα την «ανάπτυξη» μέσω της διαρκούς συσσώρευσης χρέους, μέσω ανυπόστατου χρήματος που δεν καλυπτόταν από τίποτα. Σαν να μην ήταν οι ίδιοι οι κανόνες της ΟΝΕ –που ήταν ευαγγέλιο για όλους– που από την ίδια τους τη φύση οδηγούσαν στη χρεωκοπία. Σαν να μην ήταν η ίδια η φύση και λειτουργία του νομισματικού συστήματος που εμπεριέχει τους σπόρους της χρεωκοπίας. Πράγματα που παραδέχονται καθεστωτικοί οικονομικοί αναλυτές που ξαφνικά έγιναν «λαλίστατοι».
Και τί προτείνουν; Περισσότερη κεντρικοποίηση της εξουσίας στα χέρια υπερεθνικών μηχανισμών που θα μας σώσουν από το χάος. Να ʼτην η ελπίδα. Ο Giorgos τη διαλαλεί περιχαρής (άλλωστε δούλεψε πολύ γιʼ αυτήν από τις εκλογές και δώθε). Η ΕΕ να καθορίζει τους προϋπολογισμούς κρατών. Η ΕΕ να δανείζεται για λογαριασμό κρατών. Η συλλογή των φόρων να πηγαίνει κατευθείαν στην ΕΕ. Οι άνθρωποι και η ίδια η γη κάθε τόπου βορά στο ΔΝΤ. Ένα παγκόσμιο νόμισμα και μηχανισμός που να το διαχειρίζεται… Η κατασκευή και πρόκληση του χάους και του συνεπακόλουθου φόβου και ανασφάλειας (λέγε με τρομοκρατία) είναι κατεξοχήν εξουσιαστική πρακτική, που ποτέ δεν αφήνεται ανεκμετάλλευτη. Ειδικά όταν ο εκβιασμός αφορά την επιβίωση ή όχι, εκατομμυρίων ανθρώπων.
Μα, δεν είναι αυτό το «τέλος του κράτους»; Αυτή είναι η επωδός όσων θεωρούν το κράτος σαν τον «καλό πατερούλη» της κοινωνίας. Το κράτος απλώς πετά τα περιττά βάρη από πάνω του (κοινωνική πρόνοια κλπ) και (επιτέλους!) προσανατολίζεται σʼ αυτό που πάντα ήξερε να κάνει καλύτερα: τον πολυποίκιλο έλεγχο μέσω της πολιτικής και της καταστολής. Σκληρή δουλειά(!), ειδικά στις σημερινές συνθήκες με τα κοινωνικά σύνολα να βράζουν… Και βράζουν στʼ αλήθεια όχι μόνο από την ανασφάλεια επιβίωσης που σπέρνεται μέσω της ανεργίας, της μείωσης μισθών και συντάξεων, αλλά και από την σταδιακή συνειδητοποίηση του ότι δεν έχει αφεθεί κομμάτι της ανθρώπινης ζωής και ύπαρξης στο οποίο να μην έχουν απλώσει οι εξουσιαστές τα χέρια τους με διαλυτικό τρόπο. Με τρόπο που να απονοηματοδοτεί και να αποσυνθέτει την ανθρώπινη ζωή και δημιουργικότητα.
Αυτή είναι και η επωδός όσων πιστεύουν στην «εθνική κυριαρχία». Το ιδεολόγημα που τους τελευταίους αιώνες στοίχιζε τους σκλάβους στη σειρά. Αλλά σήμερα έχουν στα χέρια τους ένα τεράστιο πλήθος ιδεολογημάτων, μέσων και καλλιεργούμενων ψευδαισθήσεων που κάνουν την ίδια δουλειά και καλύτερα. Δεν το χρειάζονται πλέον και στις παρούσες συνθήκες το αποφεύγουν. Η ομογενοποίηση των κοινωνιών περνά μέσα από την κατάργηση κάθε τοπικής ταυτότητας, ό,τι χαρακτήρα και να έχει αυτή.
Αξίζει στο σημείο αυτό μια παρένθεση για τις «κοινωνικές υποχρεώσεις» του κράτους που σταδιακά εξαφανίζονται. Στις μεταπολεμικές δεκαετίες υπήρξε μια έντονη κοινωνική δραστηριοποίηση που πίεσε τους εξουσιαστές στην κατεύθυνση κοινωνικών παραχωρήσεων. Ασφαλώς η κοινωνική αγωνιστικότητα και θέληση για μια καλύτερη ζωή έπαιξε τεράστιο ρόλο στην εξέλιξη αυτή δημιουργώντας ενίοτε συνθήκες εκρηκτικές και προβληματικές για τις εξουσιαστικές κλίκες. Οι ποικιλώνυμες αριστερές θεωρήσεις έπαιξαν το ρόλο τους ώστε η κοινωνική δημιουργικότητα να κατευθυνθεί σε διεκδικήσεις που έδιναν πλεονεκτήματα σε κοινωνικά σύνολα εντός αυτού του συστήματος.
Αυτό που μας διαφεύγει είναι πως η διαδικασία αυτή δεν ήταν ενάντια στην πολιτική των δυναμικότερων και περισσότερο διορατικών μερίδων της κυριαρχίας. Ο λόγος ήταν πως οι κοινωνίες προκειμένου να ελεγχθούν αποτελεσματικότερα θα έπρεπε να ενσωματωθούν στο κράτος. Ακριβέστερα, κάθε κοινωνική δραστηριότητα και αναγκαιότητα έπρεπε να «κρεμαστεί» κάτω από το κράτος. Οι κοινωνίες των παππούδων ή των προ-παππούδων μας είχαν αρκετά μικρότερη εξάρτηση από το κράτος απʼ ότι οι σημερινές (το λέμε χωρίς καμιά διάθεση εξιδανίκευσης). Δεν γαλουχήθηκαν με την προοπτική ότι θα πάρουν σύνταξη (που δεν είχε θεσπιστεί ακόμη) ή με την ασφάλεια (για παράδειγμα) της κοινωνικής ασφάλισης και νοσοκομειακής περίθαλψης. Ευελπιστούσαν στους εαυτούς τους, στην οικογένεια, στα παιδιά τους ή στην κοινωνική – κοινοτική αλληλεγγύη– κι αν όλα αυτά δεν υπήρχαν ήταν απλώς χαμένοι. Η άποψή τους για το τι είναι το κράτος ήταν αρκετά διαφορετική και δεν περίμεναν από αυτό και πολλά πράγματα (εκτός από τους λακέδες του). Και επιβίωσαν κάτω από δύσκολες συνθήκες.
Η θεσμοθέτηση κάθε είδους «κρατικής μέριμνας» προς την κοινωνία, η άνοδος του βιοτικού επιπέδου έδωσαν (επαναλαμβάνουμε στις διορατικότερες) εξουσιαστικές κλίκες τον απαραίτητο χρόνο που χρειάζονταν ώστε από τη μια να αυξήσουν την κοινωνική εξάρτηση από το κράτος (σε σημείο να φαίνονται αδιαχώριστα ενώ δεν είναι) και από την άλλη, να εξαπολύσουν ένα σύνολο από επιστημονικά μελετημένες μεθοδολογίες ελέγχου του ανθρώπινου πνεύματος και ψυχοσύνθεσης και διάλυσης κάθε κοινωνικού συνεκτικού κρίκου πέραν του ίδιου του κράτους. Στο εξής ενδεχόμενη κατάρρευση του κράτους (πολιτικά ή οικονομικά) θα σήμαινε και κοινωνική κατάρρευση με μεγαλύτερο βάθος απʼ ό,τι στο παρελθόν.
Από την άλλη, βέβαια, τί σημαίνουν όλα αυτά; Είναι κακή η σύνταξη; Είναι κακή η κοινωνική ασφάλιση; Είναι κακό το να προσπαθούν οι άνθρωποι για μια καλύτερη ζωή (πού βρίσκεται όμως στʼ αλήθεια αυτή;).
Όχι. Αλλά για να απαντήσουμε πρέπει να μπορούμε να δούμε πως είναι διαφορετικό πράγμα μια ΕΛΕΥΘΕΡΗ κοινωνία ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΩΝ ανθρώπων να προσπαθεί να λύσει (βασιζόμενη στην κοινωνική αλληλεγγύη) τα υπάρχοντα και διαχρονικά προβλήματά της και τελείως διαφορετικό να το πραγματοποιεί το κράτος και το ευρύτερο εξουσιαστικό σύστημα. Στη δεύτερη περίπτωση όλα αποτελούν ενέχυρο, με τίμημα τα ίδια τα κορμιά μας όπως δραματικά αποκαλύπτεται στις σημερινές συνθήκες. Και φυσικά είναι πολύ εύκολο όταν έχουν κάνει ΤΑ ΠΑΝΤΑ, ώστε να χάνουν οι άνθρωποι την ατομική τους αυτοσυναίσθηση και αξιοπρέπεια και τη συλλογική αίσθηση της ενότητας με την κοινωνία και τη Γή που ζουν, στο τέλος να τους κατηγορούν στα πλαίσια ενός ψυχολογικού πολέμου ότι ευθύνονται και πρέπει να πληρώσουν σαν να επέλεξαν ελεύθερα τον κατήφορο. Ναι, ατομική ευθύνη υπάρχει, αλλά δεν είναι δυνατόν οι δολοφόνοι να χλευάζουν τόσο ξεδιάντροπα τα θύματά τους. Δεκάδες ιδρύματα με ψευδεπίγραφες ονομασίες σʼ όλο τον κόσμο μελετούν επισταμένα κάθε ανθρώπινη και κοινωνική αντίδραση, με σκοπό να εφευρίσκονται μέθοδοι που να οδηγούν στην εξαχρείωση και μαρασμό της ανθρωπινότητας. Κι εδώ κλείνει η παρένθεση.
Η εξέλιξη των πραγμάτων τα τελευταία δύο χρόνια (από την εποχή της εξαφάνισης του μεγαθηρίου της Lehman Brothers – ποιός θα το πίστευε μέχρι τότε;) μοιάζει να είναι (αντεστραμμένα) βγαλμένη από το γνωστό μυθιστόρημα «Πράκτορες του Χάους». Εκεί περιγράφεται η «ύστατη χαοτική πράξη»: Η «νίκη δια της αυτοκτονίας». Πρακτική που οι διεθνείς εξουσιαστικές κλίκες, κατά κάποιο τρόπο, επιβεβαίωσαν (λέει τίποτα αυτό στους οπαδούς του Νετσάγεφ;).
Οι εξουσιαστές «μουτζαχεντίν» πραγματοποίησαν επιθέσεις «αυτοκτονίας» στα σπίτια τους και τώρα ο κόσμος χορεύει στο ρυθμό τους. Αν και δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει στην ιστορία, η βασικότερη διαφορά είναι πως, πλέον, η διασπορά του αποτελέσματος είναι παγκόσμια και καμιά κοινωνία δε μένει ανεπηρέαστη. Αυτή η «νίκη» (αν και όλα βρίσκονται σε εξέλιξη), όμως, δεν μπορεί να κατανοηθεί με όρους οικονομίας. Δεν μπορεί να κατανοηθεί με όρους καπιταλιστικού κέρδους. Είναι κατανοήσιμη, αν αντιληφθούμε πως η μαγική λέξη για τους κυρίαρχους είναι ο έλεγχος και όχι το χρήμα. Ο έλεγχος των κοινωνιών και της Γης που πατάμε. Αυτοί που είναι σε θέση να ορίζουν τους κανόνες για το πώς παράγεται και πώς ανακυκλώνεται το χρήμα, δεν ενδιαφέρονται για το ίδιο – αυτό καθʼ εαυτό. Το καπιταλιστικό κέρδος λειτουργεί σαν κίνητρο για αυτούς που ακολουθούν τους κανόνες κι όχι για αυτούς που τους φτιάχνουν. Το μόνο ουσιαστικό κέρδος που αναγνωρίζουν είναι η ίδια η Γη αυτή καθεαυτή και τη θέλουν για τον εαυτό τους. Έτσι κι αλλιώς είναι και ο μοναδικός αληθινός πλούτος της ανθρωπότητας. Μια Γή που είναι αναγκασμένοι –δυστυχώς γι αυτούς– να τη μοιράζονται με δισεκατομμύρια ανθρώπων που φροντίζουν με κάθε μέσο να υποτάσσουν, βασανίζουν, αποπροσανατολίζουν και να οδηγούν σε μια ζωή δίχως νόημα ή στο θάνατο. Δισεκατομμύρια ανθρώπων που έχουν κατηγοριοποιήσει σαν «άχρηστους καταναλωτές» («useless eaters», κατά Κίσσιγκερ).
Κι εφʼ όσον πρόκειται για «άχρηστους καταναλωτές» δεν χρειάζονται σύνταξη και καλά γεράματα, αλλά να δουλεύουν μέχρι να φύγουν μια ώρα αρχύτερα. Δεν χρειάζονται κοινωνική πρόνοια και περίθαλψη ή ασφαλή και μη τοξικά φάρμακα γιατί είναι χρησιμότεροι ως άρρωστοι –και θα φύγουν μια ώρα αρχύτερα.
Δεν χρειάζονται εργασία και οποιαδήποτε αίσθηση αυτάρκειας ακόμα και στα πλαίσια της μισθωτής σκλαβιάς γιατί αυτό τους κάνει να νοιώθουν ασφαλείς και –καμιά φορά, πού ξέρεις;– και δημιουργικοί.
Δεν χρειάζονται ουσιαστική και πολύπλευρη γνώση, ούτε και να αναπτύσσουν καθαρή σκέψη γιατί αυτό τους κάνει μη ελεγχόμενους και επικίνδυνους.
Δεν χρειάζονται καλή τροφή, καλό νερό ή καλό αέρα γιατί αυτό τους κάνει να νοιώθουν καλύτερα και να ζουν περισσότερο.
Δεν χρειάζονται καν τροφή ή εύκολη και φτηνή πρόσβαση σʼ αυτήν.
Χρειάζονται άγχος, φόβο, σύγχυση, ανασφάλεια, τόνους πληροφορίας, μίσος, φάρμακα, εμβόλια, ναρκωτικά, πορνό, καταρράκωση, χάος, πόλεμο, θάνατο.
Αυτή η προσέγγιση εξηγεί αρκετά «ανεξήγητα». Όπως οι «ειλικρινώς αφελείς» απορίες των ελλήνων κρατούντων και προπαγανδιστών: «Μα γιατί μας εξαναγκάζει το ΔΝΤ να παίρνουμε και μέτρα που δεν είναι αναπτυξιακά;» (μιλώντας για τα μέτρα των συντάξεων ή των μισθών του ιδιωτικού τομέα). Και κλάμα ο Λοβέρδος…
Θόδωρος
1. http://www.primeminister.gr/english /2010/04/29/C2ABmeeting-the-challenges-through-leadership-strategyC2BB-prime-ministers-speech/
2. http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601087&sid=aeFVNYQpByU4
3. http://www.chinaeconomicreview.com/dailybriefing/2009_09_03/China_buys_50_billion_in_first-ever_IMF_bonds.html
Δημοσιεύτηκε στη ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 96, Ιούλιος-Αύγουστος 2010
http://www.anarchypress.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου